Afgelopen week was het weer zover in de Verenigde Staten: het zoveelste dodelijke schietdrama. Een 21-jarige blanke, racistische knul schoot in een Afro-Amerikaanse kerk in Charleston negen zwarte mensen dood.
Op foto’s op internet is de dader te zien met de vlaggen van het Zuid-Afrika tijdens het apartheidsregime, van het toentertijd door een blanke minderheid geregeerde Rhodesië (nu Zimbabwe) en van de Geconfedereerde Staten van Amerika. Over de laatste “Southern Cross” vlag is inmiddels een discussie opgelaaid. De oorlogsvlag, die afstamt uit de jaren 1861-1865 waarin het Zuiden als voorstander van de slavernij zich had afgescheiden van de Verenigde Staten, hangt nog steeds in veel Zuidelijke overheidsgebouwen maar is tevens voor veel racisten een symbool voor hun visie.
Afschuw
Om moe van te worden moest president Obama opnieuw komen opdraven om voor de zoveelste keer zijn afschuw te uiten over een schietdrama in zijn land. “Ik heb te vaak dit soort toespraken moeten houden. Weer zijn mensen het slachtoffer geworden omdat mensen die kwaad wilden gewoon aan vuurwapens wisten te komen. Nu is een tijd om te rouwen, maar we moeten erkennen dat dit soort moordpartijen niet plaatsvinden in andere ontwikkelde landen. We kunnen hier iets aan doen. Het Amerikaanse volk zal hier over na moeten denken.”
Een mooie speech, maar geen legendarische. We weten tenslotte allemaal hoe het verder afloopt: Obama heft het glas, doet een plas en alles blijft zoals het was. Nadenken is één, maar er echt iets aan doen is een heel ander verhaal.
Wel vallen mij twee zaken positief op. Ten eerste laat Obama voorzichtig doorschemeren dat hij het kwalijk vindt dat iedereen in zijn land zomaar aan wapens kan komen. Ten tweede neemt de president hier niet de in zijn land zo ingeburgerde superieure houding aan van dat America the greatest country of the world is, maar merkt hij juist nederig op dat in andere ontwikkelde landen dit soort moordpartijen niet plaatsvinden.
Of dat laatste helemaal klopt, vraag ik me af. Maar wat ik wel weet is dat het jaarlijks aantal dodelijke slachtoffers door vuurwapens in de Verenigde Staten in vergelijking met andere ontwikkelde landen al heel lang buitenproportioneel hoog is. En dat is inclusief de ontwikkelde landen waarin ze ook een liberaal wapenbeleid hebben zoals bijvoorbeeld Canada, Zwitserland, Noorwegen en Zweden. Hierdoor kunnen vriend noch vijand in de Verenigde Staten er omheen dat zij een serieus probleem met wapens hebben.
Gemiste kans
Hoe goed de speech er ook mee door kan gaan, vind ik dit voor Obama de zoveelste gemiste kans om een toespraak te houden die de wereldgeschiedenis in zal gaan als een legendarische die de mensheid aan het denken heeft gezet . Maar ter geruststelling voor Obama: daarmee kan hij aansluiten in de eindeloze rij van politieke leiders die in een positie verkeerden waarin ze probleemloos een legendarische speech hadden kunnen houden maar dat om wat voor reden dan ook nalieten.
De interessante vraag hier draait natuurlijk om de zinsnede “om wat voor reden dan ook”, want waarom kent de wereld eigenlijk zo weinig legendarische speeches zoals die van bijvoorbeeld Obama’s illustere landgenoten Abraham Lincoln (“Gettysburg Address”₁) en Martin Luther King (“I Have a Dream”₂)?
Waarom is er bijvoorbeeld vanuit het Israëlische of Palestijnse kamp nooit iemand opgestaan die een weergaloze speech hield waarin hij uitlegde dat als de wereldgeschiedenis ons iets heeft geleerd dat dat is dat koppigheid en wraak nooit iets productiefs hebben voortgebracht en deze wijze van politiek bedrijven compleet zinloos is? En dat een wijs mens zijn emoties loslaat en zijn verstand gebruikt omdat hij beseft dat water bij de wijn doen om verder bloedvergieten te voorkomen duidt op kracht in plaats van op zwakte.
Persoonlijke ambitie
Omdat er geen onderzoeken zijn gedaan op dit terrein kan ik alleen maar gissen naar de reden. Ik vermoed dat het simpelweg komt doordat de meest idealistische en wijze mensen aan wie je het schrijven van een waanzinnig inspirerende speech wel kunt overlaten nou juist niet aan de top te vinden zijn. Om aan de top te komen (en te blijven) zijn andere factoren dan idealen belangrijker: een persoonlijke drang naar status, macht en rijkdom bijvoorbeeld. Zo maakt niemand mij wijs dat Obama’s vermoedelijke opvolger Hillary Clinton meer gedreven wordt door idealen dan door persoonlijke ambitie om een van de machtigste posities ter wereld in te nemen.
Natuurlijk zijn er ook hele idealistische leiders als uitzonderingen die de regel bevestigen en ironisch genoeg zou je daar ook Adolf Hitler onder kunnen scharen. Al waren zijn idealen godzijdank niet de idealen van mij en de overgrote meerderheid van de mensheid. Bovendien kun je je bij Hitler natuurlijk ook afvragen of hij nou echt zo door idealen werd gedreven of dat het meer draaide om de combinatie van persoonlijke ambitie met gevoelens van haat, wraak en frustratie die hem tot die “idealen” brachten en hem het ideale excuus bezorgden om de wereld te willen gaan veroveren…
Wijdverbreide misverstand
Helaas heeft Obama niet veel tijd meer om met een legendarische toespraak in de voetsporen te treden van zijn grote voorbeelden Abraham Lincoln en Martin Luther King.
“Met onmiddellijke ingang treed ik af als president. Ik weiger nog langer als leider machteloos te moeten toezien hoeveel onschuldige burgers er hier jaarlijks door vuurwapens sterven. En dit alles door het in dit land wijdverbreide misverstand dat meer wapens meer veiligheid brengen. Ik zeg u: dit klopt niet. Het tegendeel is waar. We leven in een samenleving waar angst overheerst en de wapens voor het oprapen liggen. Wie ontkent dat dit een dodelijke combinatie is die onvermijdelijk leidt tot een enorme toename in de onveiligheid is of niet eerlijk of heeft belang bij het handhaven van de status quo. Ik wens dit land en mijn opvolger alle wijsheid toe om het tij te keren. Lever uw wapens in en leef verder in vrede. God Bless America.”
‘Obama treedt af met legendarische speech’; hoe mooi zou dat zijn in een wereld van de gemiste kansen op gedenkwaardige toespraken.
Te mooi vrees ik.
Tonko
Wil je reageren op deze column? Laat hieronder uw reactie achter. Interesse in andere columns van Tonko? Lees zijn weblog.
“Fourscore and seven years ago our fathers brougth forth on this continent a new nation, conceived in liberty and dedicated to the proposition that all men are created equal”. (Abraham Lincoln – Gettysburg Address 1863)
“I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: “We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal.” I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at a table of brotherhood. I have a dream that one day even the state of Mississippi, a state, sweltering with the heat of injustice and sweltering with the heat of oppression, will be transformed into an oasis of freedom and justice. I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character. I have a dream today.” (Martin Luther King – Washington 1963)
