De vorming van een nieuw college is vorige week een nieuwe fase in gegaan. Met de partijen VVD, D66 en PvdA wordt gekeken of ze komende jaren met elkaar verder willen. Breda Nieuws zet alle gebeurtenissen sinds de verkiezingen, die een maand geleden plaatsvonden, op een rij.
De dag na de verkiezingen werden veel Bredase lijsttrekkers wakker met een kater. Bijna alle lokale partijen verdwenen, veel nieuwkomers haalden de raad niet en de grote overwinning van de VVD voorspeelde een ingewikkelde raadsperiode voor de overgebleven partijen.
Nadat de uitslag bekend werd, kreeg de grootste partij het initiatief in de coalitieonderhandelingen. De VVD liet daar geen gras over groeien en stelde Bert Wijbenga van Nieuwenhuizen aan als informateur. Wijbenga van Nieuwenhuizen is in het verleden korpschef bij de politie Flevoland geweest en getrouwd met minister Cora van Nieuwenhuizen. Voor de kersverse informateur waren er meer dan genoeg samenwerkingen om te onderzoeken. Juist dat maakte zijn missie lastig.
Oud zeer
Vanaf het begin leek een driepartijencoalitie van VVD-CDA-D66 het meest logisch. Het zijn de drie grootste partijen in de nieuwe raad, de samenwerking zou een meerderheid hebben van drie zetels en op het Binnenhof werken ze ook al een half jaar samen.
Er waren naast de VVD en het CDA echter meer partijen die hadden gewonnen. Zo was GroenLinks ook een partij om rekening mee te houden, nadat ze van drie naar vijf zetels zijn gegroeid. De partij heeft ook ervaring met besturen: na de verkiezingen van 2014 hebben ze iets meer dan een jaar in het college gezeten en heeft daarmee recent nog aan de macht geroken.
Uiteindelijk werd er vooral een serieus beroep gedaan op Bob Bergkamp van het CDA. Geen onlogische keuze, zeker niet omdat hij er zelf nooit een geheim van heeft gemaakt dat hij de ambitie heeft opnieuw wethouder te worden. Makkelijk zouden die gesprekken echter niet worden, omdat Bergkamp in 2014 mede aan de wieg stond van de vorming van een centrumlinkse coalitie. Dat de winnaars VVD en D66 daarmee buiten de boot vielen en het college instabiel was, hebben het imago van de christendemocraten geen goed gedaan. Wel zitten er vooral veel nieuwe gezichten in de huidige CDA-fractie en was Bergkamp vlak na de verkiezingen nog niet op de hoogte van ‘blokkades’ door andere partijen.
Coalitie ‘voor niemand eerste keuze’
Vorige week werd het rapport van informateur Wijbenga van Nieuwenhuizen voor het eerst besproken. Een week eerder kwam naar buiten dat het CDA waarschijnlijk geen onderdeel zal uitmaken van een college met VVD en D66, omdat andere partijen dat niet zouden zien zitten. Die rol bleek weggelegd voor de PvdA. Deze optie was voor de partijen niet de eerste keuze, zo bleek uit het rapport.
Thierry Aartsen (VVD) wilde het liefst samen met de christendemocraten, maar dit bleek volgens hem niet mogelijk. Bob Bergkamp legde zich daarbij neer.
Andere partijen van de waarschijnlijke oppositie bleken minder tevreden te zijn over een college zonder deelname van hun partij. De SP en GroenLinks hadden ook mee willen praten. Bas Maes (SP), die met zijn partij waarschijnlijk niet meer door kan in een nieuw college, hekelde de nu al vertroebelde relatie tussen coalitie en oppositie en zei in het debat over het rapport te vrezen voor een ‘vechtraad’.
‘We zijn nauwelijks twee weken verder. Ze waren bang hun plek op het pluche te verliezen,’ zei Maes tijdens zijn inbreng. De SP vindt al een tijdje dat het erop lijkt dat de VVD en D66 vooral wethoudersposten willen behouden.
‘Puur machtsdenken’
Ook GroenLinks is ontevreden. In datzelfde debat gaf leider Peter Bakker aan vooral verbaasd te zijn over het feit dat hij niet zou zijn uitgenodigd. De VVD snapte dat niet: Aartsen vindt ‘meer links niet beter’ en begreep niet hoe GroenLinks ‘de deur dicht kon gooien’ voor het CDA zonder een alternatief aan te dragen.
De verbazing bij Bakker is echter nog steeds niet weg, zo liet hij weten aan BredaNieuws: ‘De nu voorgestelde optie heeft een krappe meerderheid van 21 van de 39 zetels. Het recente verleden van Breda heeft geleerd dat een stabiel bestuur om grotere meerderheden vraagt. Aan het begin is iedereen altijd heel optimistisch, maar statistisch gezien is de kans op ‘ongelukjes’ groot. Breda moet in deze raadsperiode niet het risico willen lopen van wéér een bestuurswisseling.’
Nog steeds zou hij graag zien dat zijn partij bij de formatie wordt betrokken, al lijkt die kans klein. ‘Vanuit puur machtsdenken doet iedere raadsmeerderheid die elkaar weet te vinden recht aan de stem van de kiezer. De coalitie die nu wordt voorgesteld negeert de grote winst die GroenLinks geboekt heeft, en de stem van de vele jongeren die op GroenLinks gestemd hebben. Maar het belangrijkst is dat voor de stad de béste kans op een stabiele meerderheid nog gemist wordt.’
De nieuwe gemeenteraad moet zich volgens Bakker vooral open stellen voor de rest van de wereld, aanhaken bij ontwikkelingen in andere grote steden, verantwoordelijkheid pakken op het gebied van duurzaamheid en perspectieven bieden aan mensen die niet mee kunnen komen in de samenleving.
Het nieuwe college – ook als dat met VVD, D66 en PvdA is – kan dan ook op de steun van GroenLinks rekenen als ze komen met plannen die Breda ‘groener en eerlijker’ maken. ‘Als daarvoor kansen zijn, zullen we die pakken, wat onze positie ook is.’
Oppositie praat mee
Uiteindelijk heeft Bakker misschien toch deels zijn zin gekregen, nu de oppositie de komende dagen mag meepraten over een coalitieakkoord op kasteel Bouvigne. Daar mogen de verschillende partijen input geven op verschillende thema’s die de komende jaren belangrijk zijn, zoals wonen, zorg en mobiliteit.
Wat er precies met de adviezen van de oppositie gaat gebeuren, is volgens de GroenLinks en de SP, de partijen die het meest kritisch zijn op de huidige gang van zaken, nog niet helemaal duidelijk. Wel ziet Bakker deze wending in het formatieproces positief in. Naar BredaVandaag reageerde de leider dat hij een ‘open proces’ verwacht en hoopt dat de verschillende partijen hun ‘ambities kunnen delen’.
De SP is kritischer. Tegenover hetzelfde lokale medium spreekt Bas Maes over een ‘audiëntie op het kasteel’. ‘Laat het niet het hoofdstuk zijn waarin rechts-conservatief Breda voorgoed het vertrouwen van de Bredanaars verloor. In Breda doen we het samen. Hou dat zo.’
De gesprekken duren tot halverwege volgende week. Wat de volgende stappen in het formatieproces zullen zijn, is nog niet duidelijk.
