Nieuwe Van Dale dikker dan ooit

Morgen verschijnt er voor het eerst in tien jaar weer een editie van de Dikke Van Dale. De vijftiende versie van het bekendste woordenboek van Nederland is dikker dan ooit, met 4880 bladzijden.

In de drie delen van de ‘taalbijbel’ zijn meer dan 18.000 nieuwe trefwoorden toegevoegd uit het Nederlandse en Vlaamse taalgebied, zoals naamglossy (een glossy vernoemd naar een bekende persoon) en zelfscankassa. Ook het gebruik van sociale media heeft nieuwe woorden opgeleverd, zoals twitteren. ,,Twitteren deden we tien jaar geleden nog niet”, zegt hoofdredacteur Ton den Boon.

Beyoncévlieg

Nieuwkomers zijn jezidi en jezidisme, de benamingen van een religieuze minderheid en een eeuwenoude religie in het Midden-Oosten. In godsdienstkringen zijn deze woorden al anderhalve eeuw bekend, maar door de bedreiging door terreurorganisatie IS kregen ze een actuele waarde. Het mooiste woord is beyoncévlieg, vindt Den Boon. ,,Het is een paardenvlieg met een goud glimmend achterlijf. Het woord, dat bedacht is door een wetenschapper, is tegelijk prikkelend en guitig.”

Door het grote aantal nieuwe woorden is het woordenboek flink uitgedijd. ,,Met nieuwe woorden heb je meer woorden nodig om die te beschrijven”, verklaart Den Boon. ,,Het gaat vaak om een fenomeen. Twitteren kun je niet zomaar verklaren als ‘versturen van berichtjes’. Je moet bijvoorbeeld uitleg geven over het medium dat daarvoor wordt gebruikt.”

De Dikke Van Dale bevat ook uitdrukkingen die de laatste jaren gangbaar zijn geworden. Den Boon: ,,Met je poten in de bagger of de modder staan, is zo’n uitdrukking. Voor managers geldt dat als een aanbeveling, als ze een leidinggevende functie hebben.” In de nieuwe editie zijn voor het eerst vijfhonderd illustraties opgenomen. ,,Een beeld is een vorm van taal, en kan net zoveel zeggen. Het gaat vooral om architectonische of wiskundige begrippen, zoals convex of parabool.”

Rond de 2300 woorden zijn gesneuveld, omdat ze nauwelijks meer worden gebruikt. ,,Een mooi woord vind ik zomerzotje”, zegt Den Boon. ,,De benaming voor plantjes die al vroeg in het voorjaar gaan bloeien, zoals sneeuwklokjes of krokussen.”

De laatste papieren editie van het ‘Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal’ verscheen in 2005. Dat bestond uit drie delen met in totaal 4464 bladzijden. In 1864 verscheen de eerste editie van de Dikke Van Dale, met 60.000 woorden. Vooral sinds de komst van internet is het aanbod van nieuwe woorden overweldigend.